Nederlands literatuurgeschiedenis
Joost van den Vondel, de
prins der dichters
1
Noem ten minste twee redenen waarom
Vondel al in zijn eigen tijd te boek stond als ‘de grootste schrijver’.
De twee redenen waarom
Joost van den Vondel de grootste schrijver
genoemd werd, was ten eerste schreef hij veel over politieke en godsdienstige
onderwerpen voor. Dit was in zijn tijd nieuw en dus populair. Ook beoefende hij
bijna alle literaire genres die Nederland tijdens de renaissance beoefende.
2
Leg uit hoe het kon dat een beroemd
auteur als Vondel geldproblemen had, terwijl hedendaagse beroemde auteurs
gemakkelijk van hun pen kunnen leven.
Vroeger werd alles mondeling verspreid, omdat er toen nog
geen uitgeverijen waren. Veel mensen konden ook niet lezen en schrijven, vooral
de rijkere. Daardoor werden vooral boeken door rijkere mensen gekocht. Dus
teksten werden niet zo vaak verkocht en dus zou de schrijver niet zoveel ermee
verdienen. Als je nu een tekst zou schrijven heb je veel meer voordelen. Je zou
de teksten kunnen promoten doormiddel van media. . Nu is de vraag ook groter
naar boeken, omdat er nu veel meer mensen in Nederlands wonen die kunnen lezen.
3
Zoek zelf achtergrondinformatie bij het
gedicht Het stockske.
a. Welke gebeurtenis wordt hier door
Vondel beschreven?
De onthoofding van Johan van Oldenbarnevelt, die volgens
Joost van den Vondel onschuldig was.
b. In het gedicht wordt het stokje
aangesproken alsof het een persoon is: waarom gebruikt Vondel deze techniek?
Vondel gebruikte personages en metaforen om op die manier
personen en gebeurtenissen uit de werkelijkheid uit te kunnen drukken.
c. Welke boodschap wilde hij met het
gedicht geven?
Hij liet duidelijk zien dat hij niet eens was met de
beslissing die was genomen tot executie van
Johan van Oldenbarnevelt. Hij wilde ook laten zien dat Maurits degene
was die fout zat.
d. Kun je het stokje tegenwoordig nog
ergens bekijken?
Je kan tegenwoordig het stokje in het Rijksmuseum van
Amsterdam bekijken.
Lachen is gezond
1.
In de zeventiende eeuw meende men dat de
lach een heilzame werking had. Waarom dacht men dit?
Vroeger dacht men dat lachen je lichaam in evenwicht
bracht. Lachen verdreef de depressies en het hielp je de tegenslagen van het
leven mee te laten vallen.
2.
a. Wat was het gevolg van de strengere
censuur voor de literaire humor in de Zuidelijke Nederlanden?
De grappen werden levenslessen in de vorm van grappen
over verkeerd gedrag. Ze maakten dan grappen over vrouwen die voor het huwelijk
ontmaagd werden. Hiermee wilden ze laten zien dat ze pas seks mogen hebben na
het huwelijk.
b. Hoe werkte de grotere vrijheid in de
Noordelijke Nederlanden in de literaire humor door?
Er was veel meer humor waarin werd gesproken over seks,
maar niet in een afkeurende manier maar juist op een prijzende manier.
3.
Lees de tekstpagina over Bredero’s
Moortje en Huygens’ Trijntje Cornelisdr.
a. Welke humoristische technieken
gebruiken deze auteurs?
Bredero schreef komedies met liefdesverhalen waarin een
ingewikkeld plot zat. Huygens schreef met veel humor. Ook kwamen er veel
ernstige zaken aan bod. Soms zitten er levenslessen in en het taalgebruik was
scherpzinnig.
b. Welke overeenkomsten zie je? En welke
verschillen?
Bredero’s stijl lijkt meer op die van de Noordelijke
Nederlanden, omdat hij veel vrijer schreef. De stijl van Huygens lijkt meer op die van de
Zuidelijke Nederlanden, omdat daar een levensles erin. Een overeenkomst is dat
beide verhalen over seks gaan.
Liefde in woord en beeld
1
Waarom staan emblemen bekend als een activerende
vorm van literatuur?
Omdat de lezer van een embleem de drie elementen moet
combineren en zelf moet nadenken om de bedoeling van dit embleem te
doorgronden. Dat zet je aan om actief met de literatuur om te gaan.
2
Lees de themapagina ‘Met veer en kwast – over
dubbeltalenten’. Klik op de ‘Duytsche lier’ van Jan Luyken, ga vervolgens naar
de ‘Derde verdeeling’ en bekijk de eerste pagina tot en met het eerste gedicht.
a. Welke les denk je dat Luyken zijn
lezer(es) wilde meegeven?
Dat liefde moeilijk is voor iedereen, zowel vrouwen als
mannen.
b. Leg je antwoord uit aan de hand van
het getoonde embleem.
Cupido is daar afgebeeld op de getoonde embleem. Zoals in
het gedicht verteld wordt is Cupido listig. Op het embleem is hij afgebeeld bij
een groot vuur. Misschien heeft hij toch iets kwaads in hem.
3
Lees de schrijverspagina ‘Jacob Cats en
Adriaen Poirters – twee geloven, één doel’. Hier zie je een van de emblemen uit
Poirters’ bundel Het masker van de wereld afgetrokken.
a. Beschrijf wat er op de pictura gebeurt
en wat de teksten betekenen.
Een grote aap kijkt naar een kleine aap. De kleine aap is
waarschijnlijk zijn kindje. Het gaat over hoe ouders hun eigenschappen
overdragen op hun kinderen.
b. Welke boodschap wil Poirters met dit
embleem geven?
Poirters wil de boodschap geven dat liefde blind maakt.
Als je echt wilt weten hoe je geliefde eruitziet, dan moet je naar zijn ouders
kijken.
Rederijkersliteratuur
1.
Voor de rederijkers in Noord en Zuid was
de Nederlandse taal een uitdaging. Noem twee voorbeelden die op deze pagina
genoemd worden waaruit dat blijkt.
Rederijkers besteedden veel aandacht aan de vormgeving
van hun teksten. Ze hadden er tal van uitdagende regels voor. Het ging erom wie
binnen de gestelde grenzen de mogelijkheden van de taal het ‘kunstigst’ wist te
gebruiken om zijn boodschap over te dragen.
2.
Waarom besteedden de rederijkers in hun
werk zoveel aandacht aan het samenspel van inhoud en vorm?
Omdat de rederijkers een uitdaging zochten, zij wilde
zoveel mogelijk verschillende vormen van dichten verzinnen en uitvoeren.
3 Lees de themapagina’s ‘Leven en sterven
voor het geloof’ en ‘De geschiedenis in een notendop’.
a. Bedenk twee thema’s voor een
zeventiende-eeuws landjuweel.
1. Een
oorlogsoverwinning
2. Lof
aan de koning
b. Aan welke eisen voor de vormgeving
moeten de inzendingen voldoen?
De schrijver moet zijn boodschap zo mooi mogelijk over weten te brengen.
c. Welke thema’s kunnen tegenwoordig
centraal staan bij een dergelijke wedstrijd, bijvoorbeeld een poetry slam?
Motiveer je antwoord.
Het thema milieu, omdat het op dit moment actueel is in
de maatschappij.
Aardse paradijzen
1.
De zeventiende-eeuwse hofdichten zijn een
teken van de rijkdom en welvaart in de Noord-Nederlandse Republiek. Waarom is
dit zo?
De zeventiende-eeuwse hofdichten gaan over grote
gebouwen. Hierover wil de eigenaar graag
opscheppen. Daarom kwamen verscheidene dichters naar deze gebieden. Om
te laten zien dat ze rijk waren lieten ze dichters gedichten en liederen over
te schrijven.
2.
Welke rol speelt de natuur in deze
gedichten?
De natuur had een grote rol in de gedichten. Groei en
bloei van planten en het gedrag van dieren sporen aan tot nadenken. De dichters
gebruiken de omgeving als beschrijving van het huis.
3.
Ga naar de website van Huygensmuseum
Hofwijck (www.hofwijck.nl).
a. Zoek meer informatie over de huidige
situatie van Huygens’ buitenhuis en de tuin (maximaal 150 woorden).
Tegenwoordig wordt het buitenhuis gebruikt als museum.
Hierbij zijn verschillende rondleidingen. Studenten kunnen hier terecht voor de
geschiedenis van dit huis. Ook worden er dichtwedstrijden gehouden. Dit jaar wordt
ook weer de dichtwedstrijd Dichter op Hofwijck gehouden. Dichter op Hofwijck is
een dichtwedstrijd voor iedereen die van dichten houdt. Jong, oud, professional
of enthousiast amateur, laat u inspireren door het thema ‘verwondering’ of door
vader en zoon Huygens. Er zijn nog veel meer activiteiten te doen. Het huis
wordt op dit moment nuttig gebruikt.
b. Zoek via internet op wat er geworden
is van de buitens Ockenburg en Sorghvliet.
De Sorghvliet bestaat nog steeds. De Sorghvliet is nu de woning
van de Premier. Ockenburg bestaat ook nog steeds. Het is nu een landgoed.
c. Wat is je conclusie als je de gegevens
vergelijkt?
Mijn conclusie is dat woningen en tuinen van vroeger waar
belangrijke mensen in hebben gewoond vaak nog steeds bestaan, maar dan in de
vorm van musea of monumenten.
Gouden tijden
1.
a. Waar hadden de zeventiende-eeuwers het
begrip ‘Gouden Eeuw’ vandaan?
Van een tekst uit de Latijnse literatuur.
b. Welke twee betekenissen kent het
begrip ‘Gouden Eeuw’?
De Gouden Eeuw heeft twee betekenissen. De eerste
betekenis is een eeuw van welvaart. De tweede betekenis is dat in de Gouden Eeuw
de cultuur van Nederland glansde en schitterde. Het is een eeuw van bloei in de
kunst.
c. Noem
twee redenen waarom deze eeuw als de ‘Gouden’ eeuw wordt aangeduid.
Een reden waarom deze eeuw is de Gouden Eeuw wordt
genoemd is dat de republiek der verenigde Nederlanden in de 17e eeuw beschikte
over enorme materiële rijkdommen. Een andere reden is dat deze eeuw glansde door
alle kunstenaars, zoals Rembrandt.
2.
Noem minimaal vijf redenen waardoor de
zeventiende-eeuwse Noord-Nederlandse Republiek zo welvarend kon worden.
De zeventiende-eeuwse Noord-Nederlandse Republiek kon zo
welvarend worden door:
-
De ligging aan waterroutes.
-
Wereldwijde handelscontacten.
-
Een goede scheepsbouw.
-
De combinatie van veel vruchtbaar platteland en
geïndustrialiseerde steden.
-
Andere Europese staten waren zeer zwak.
3.
Lees het gedicht van Jacob Cats op deze
pagina (‘Zo wie maar eens betreedt de ring van onze kusten’) nog eens goed.
Welke rol spelen de vier elementen voor de Noord-Nederlandse Republiek in dit
gedicht? Geef in je antwoord voorbeelden uit Cats’ tekst.
- Water: zorgt voor alles wat groeit.
- Aarde: hierin groeien alle gewassen.
- Lucht: als de adem en zuurstof.
- Vuur: Als de zon, die zorgt dat de gewassen groeien.
