Literatuurgeschiedenis periode 3

Vernieuwing op het toneel

1. Waarom bloeit het toneelleven in de Noordelijke Nederlanden minder dan in de Zuidelijke Nederlanden?

Het noorden van Nederland was in die tijd calvinistisch. Het calvinisme staat voor soberheid, daarom was in het noorden van Nederlanden het verboden om religieuze stukken op te voeren. De reden was dat godsdienstige of politiek onderwerpen tot discussie of geruzie zal leiden. De druk van de protestantse kerk was erg groot, zij dacht dat het toneel zedenbedervend was. Op zondagen en christelijke feestdagen werd dan ook nooit gespeeld.  Het zuiden van Nederland was veel vrijer en daardoor speelden ook veel meer mensen toneel.

2. Waarom waren burgerlijke treurspelen modern?

De burgerlijke treurspelen gingen niet meer over Bijbelse en klassieke helden, maar vaak over het leed van gewone burgers in de verlichte tijd, daarom kon het publiek zich beter identificeren met de burgerlijke treurspelen dan van andere stukken. In de treurspelen zit altijd een les waaruit men kon leren hoe men een beter en een verlichter mens kon worden. Deze stukken werden erg populair in theaters van de achttiende eeuw.

3. Lees de auteurspagina over Pieter Langendijk en het terzijde over het Frans-classicisme. Waarom zou Langendijk voornamelijk over de liefde hebben geschreven?

Ik denk omdat het in die tijd verboden was om te schrijven over religie en politiek. In deze tijd werden vooral thema’s gekozen die wat meer met het dagelijks leven te maken hadden en waar mensen zich beter mee konden identificeren. Liefde is natuurlijk zo’n thema.

Krinke Kesmes, een vroeg imaginair reisverhaal

1. Leg uit waarom en hoe imaginaire reisverslagen in dienst stonden van de Verlichting.

In imaginaire reisverhalen konden auteurs hun ideeën kwijt over de samenleving in de verlichte mens. Ook konden de verhalen een uitlaatklep zijn voor nieuwe religieuze ideeën.

2. Waarom kozen verlichte schrijvers volgens jou voor een onbewoond eiland om iemand een nieuw bestaan te laten opbouwen?

Om te laten zien dat het mogelijk is om zonder een dorp of een stad te overleven. In de middeleeuwen gingen de verhalen vaak over gebeurtenissen in dorpen en steden, maar in de verlichting gingen schrijvers vanuit een andere richting denken en schrijven. Het is ook een les voor de lezer, want de vrijheid en zelfstandigheid op een onbewoond eiland kunnen leiden tot goede dingen.

3. Ga naar de tekstpagina Krinke Kesmes en lees het tekstfragment. De hoofdpersoon is volmaakt gelukkig met zijn eenzame, eenvoudige, zelf opgebouwde bestaan. Hij is vrij en blij. Ook dit is een manier om de lezer aan het denken te zetten. Probeer te verklaren waarom.

Het kan een les zijn voor de autoriteiten. Zij zouden niet bang moeten zijn om burgers hun vrijheid te geven op religieus, politiek en maatschappelijk gebied. Een redelijk denkende persoon gedraagt zich verantwoordelijk ook als hij vrijheid heeft. Ook al heeft hij alle vrijheid die hij kan krijgen en bouwt een hele beschaving op en brengt structuur aan in zijn leven.

Kinderliteratuur

1. Waarom waren de kindergedichten van Van Alphen zo succesvol?

De gedichten van Van Alphen waren zo succesvol, omdat ze altijd gingen over de realiteit. De gedichten hielpen niet alleen kinderen maar ook de ouders.

2. Leg uit waarom kinderliteratuur eigenlijk net zo leerzaam was voor ouders als voor kinderen.

Elk gedichtje gaat over herkenbare situaties in en om het huis. De kinderliteratuur leert ook hoe kinderen zich idealiter zouden moeten gedragen, zodat ze beschaafde burgers worden. Elk gedichtje eindigt daarom met een wijze les.

3. Lees de tekstpagina De kleine Grandisson. De schrijfster wil met dit boek kinderen het goede voorbeeld te geven. Leg aan de hand van Karels avontuur uit wat er zo goed of bijzonder is aan zijn gedrag.

Karel kreeg een zak met goud. Karel heeft de zak bewaard in plaats van die te gebruiken. Zijn vader is  zo blij en trots dat op het moment dat hij het goud teruggeeft aan zijn vader dat Karel het goud mag houden. Wat zo goed aan dit verhaal is dat dit avontuur kinderen leert dat je eerlijk en niet hebberig moet zijn.

Sara Burgerhart: roman in brieven

1. De briefroman wordt ook wel aangeduid als roman-nieuwe stijl. Wat is nieuw aan de briefroman?

In eerdere romans ging het steeds over andere onderwerpen, dus de briefroman is eigenlijk iets heel erg nieuws.

2. Waarom zijn brieven zo geschikt om een verhaal te vertellen?

Omdat brieven een heel breed genre hebben, in brieven kan je over van alles vertellen omdat er geen grenzen zijn in waar het over moet gaan. Ook zijn brieven heel persoonlijk en dus lijkt het alsof het verhaal echt voor jou bestemd is.

3. De les die Wolff en Deken hun lezeressen voorhouden zou je kunnen omschrijven als ‘eerst denken, dan doen’. Lees de tekstpagina Sara Burgerhart. Wat had Sara moeten denken of doen? Wie vind je naïever, Sara of R.?

Sara had eerst moeten nadenken voordat ze de afspraak maakte. Als ze eerst na had gedacht dan had ze geweten dat ze niet meer op tijd terug zou zijn.

Multiculti: literatuur in de koloniën

1. Er is een groot verschil tussen gedichten als die van Mauricius en het werk van Hogendorp en Haafner, dat om andere redenen werd geschreven. Leg uit.

Mauricius vond het leven van zichzelf in Suriname zuur. Hogendorp en Haafner vonden het leven echter zuur voor de oorspronkelijke bewoners van het gekoloniseerde land. Het verschil is dat Mauricius alleen maar aan zichzelf denkt en dat Hogendorp en Haafner aan de oorspronkelijke bewoners denken.

2. Dirk van Hogendorps Kraspoekol, of de slavernij, een felle aanval op het koloniale systeem, werd in 1801 in de Haagse schouwburg opgevoerd. Daar veroorzaakte het zoveel weerstand, dat al na de eerste akte het spel moest worden gestaakt, wegens geschreeuw, gefluit en vechtpartijen in de zaal. Wat zou de reden geweest kunnen zijn voor de woede van het publiek?

Het publiek reageert vanzelfsprekend boos op de kritiek op kolonies. Nederland had zijn welvaart te danken aan de kolonies en ze zouden kosten wat het kost in stand gehouden moeten worden, want de Nederlanders dachten dat de welvaart weg zou gaan als de kolonies ook weg zouden gaan.

3. Lees de auteurspagina over Jacob Haafner en het bijbehorende tekstfragment in het terzijde. Wat is volgens Haafner het verschil tussen Aziaten en Europeanen? Zijn de Europeanen verlicht?

Haafner ziet geen verschil in Aziaten en Europeanen wat betreft gelijkheid, maar Haafner vindt wel dat Europeanen de Aziaten niet als echte medemensen beschouwen, omdat er geen echte broederschap is, dus de Europeanen zijn niet verlicht.

Pulp fiction: het succes van populair proza

1. Welk soort mensen speelt de hoofdrol in populair proza?

De hoofdpersonen in deze verhalen zijn gewone mensen. Dit was anders vergeleken met vroeger, omdat de verhalen vroeger ging over ridders, koningen, Bijbelse personages of fabeldieren.

2. Avonturenromans als De Amsterdamse lichtmis, De ongelukkige levensbeschryving van een Amsterdammer en De Kloekmoedige land- en zeeheldin laten zien dat de achttiende eeuw misschien wel niet zo verlicht was als doorgaans wordt gedacht. Leg uit.

Wat bleek is dat er in die tijd er ook weinig geld te besteden was. Er werd ook nog veel gereisd werd, daar denk ik dat er dus nog niet zoveel ontdekt was in die tijd.

3. Lees het tekstfragment uit De Amsterdamse lichtmis. Valt er iets van moraal, van gewetenswroeging bij de twee vrienden te bespeuren? Kun je je voorstellen dat niet iedereen, de literaire kritiek bijvoorbeeld, of dominees, blij was met dit soort avonturenromans? Leg uit.

Ja, er valt iets van moraal bij de twee vrienden te bespeuren. Ik denk dat er literaire kritiek is gegeven op het verhaal door de kerk, omdat er veel gepraat wordt over geld en ook over diefstal. Ik kan me voorstellen dat niet iedereen blij was met deze kritiek , want bij dit soort verhalen kan het te kosten gaan van andere mensen.