Recensie van Irene Start over "de offers"

Schrijver:                                Beijnum, Kees van

Titel:                                       De offers

Jaar van uitgave:                   2014

Bron:                                      Elsevier

Publicatiedatum:                    04-10-2014

Recensent:                             Irene Start

Recensietitel:                          Loodzware sfeer

Taal:                                       Nederlands

Kees van Beijnum schrijft mooi beeldend over Japan na de capitulatie

Japan beschreven door westerse ogen; dat levert nogal eens een roman op waarin wreedheid om de voorrang strijdt met zwoele geisha's die hun kunsten verrichten achter rijstpapieren wandjes. Ook Kees van Beijnum weet dit soort clichés in zijn nieuwe grote roman De offers niet helemaal te overstijgen. Daar staat tegenover dat hij in ruim 510 pagina's twee met vaart vertelde verhalen handig met elkaar vervlecht en een goede spanningsboog weet te creëren.

In zijn negende roman sinds zijn overstap in 1991 van de journalistiek naar het schrijverschap, koos Van Beijnum 'de oorlog na de oorlog' als onderwerp. Het decor is het Japan van 1946. Japanners hebben gecapituleerd, de Amerikanen zijn de overwinnaars en gedragen zich ook zo. Voor de bevolking van Tokio maakt het weinig verschil. Gewone mensen hebben nauwelijks iets te eten, iedereen besteelt iedereen, slechts een enkeling (lees: hoer of overloper) heeft het redelijk.

Hoofdpersonage van de roman is rechter Brink, die met twee koffers, een Engels woordenboek en een surplus aan ambitie in Tokio arriveert. Brink is uitverkoren om deel te nemen aan het tribunaal dat de oorlogsmisdaden van hooggeplaatste Japanners moet beoordelen. Hij is met zijn 38 jaar de jongste van de elf rechters, en de meest impulsieve. Als enige doet hij een poging de wet werkelijk toe te passen. Daarbij vindt hij de rest van de rechters meermalen tegenover zich.

Van Beijnum beschrijft de loodzware sfeer die in de raadkamers hangt, alles gaat over de dood. Dat Brink de risee van de internationale gemeenschap dreigt te worden, komt uiteindelijk eerder doordat hij zijn hart heeft verloren aan de mooie zangeres Michiko dan door juridische kwesties. De verleidingsscènes zijn wat stijfjes en zorgen niet echt voor vuurwerk - Brink is een wat formeel personage.

Hoe anders van sfeer en kleur (en veel beter) zijn de scènes die zich gelijktijdig elders afspelen, in een bergdorpje in de prefectuur Nagano. De bewoners van het dorp zijn arm, en hun gezwoeg is zonder uitzicht. Eén persoon is in het bijzonder zonder nut; de veteraan Hideki, die met één been en een verminkt gezicht uit de oorlog terugkeert. Hier opent Van Beijnum succesvol een gesloten gemeenschap voor de lezer. Hij beschrijft hoe met ongewenste kinderen wordt omgegaan, hoe oude wreedheden tot nieuwe wreedheden leiden. Geschillen op het platteland zijn niet op te lossen met een tribunaal, de mensen regelen het onderling. Van sommige wrede passages gaan je haren overeind staan, maar de schrijver doseert ze precies goed. Hij creëert bovendien op een slimme manier cliffhangers, door midden in een spannende passage naar Tokio over te springen, waar het andere verhaal zich afspeelt.

De offers gaat over gekrenkte trots, en het oosterse en het westerse gevoel van rechtvaardigheid botsen flink. Het verhaal ademt grote ambitie en is visueel sterk. Van Beijnum duikt diep 'in de grabbelton van zintuiglijke waarnemingen', zoals hij dat zelf noemt - voor een verfilming hoeven eigenlijk alleen de dialogen nog te worden uitgewerkt.

Dat het verhaal niet overal even indringend is, komt doordat de schrijver soms iets te vlotjes over de dingen heen vliegt. Vooral de romance blijft afstandelijk. Het beste zijn de laatste honderd pagina's, waarin niet alleen stevige morele noten worden gekraakt, maar ook hoofdpersonages Brink en Michiko (eindelijk) meer reliëf krijgen.

Kees van Beijnum (60) debuteerde in 1991. Hij werd bekend met Dichter op de Zeedijk (1995) en De oesters van Nam Kee (2000).

Korte samenvatting van de recensie

De recensente beschrijft vooral de gebeurtenissen in het verhaal, waarbij ze een sfeertekening geeft hoe het boek is. Ze vindt het goed dat de schrijver niet alleen over de wreedheden van de Japanners schrijft, hij doseert precies goed. Het is namelijk een valkuil als westerse schrijver om teveel over de wreedheden van de Japanners te schrijven. Ze vindt het boek grote ambitie ademt en visueel sterk is. Ze vindt vooral dat de romance te afstandelijk blijft waardoor het verhaal niet overal even indringend is.

Recensie van Sebastiaan Kort over "De Offers"

5.1 Recensie door Sebastiaan Kort

Schrijver:                                           Beijnum, Kees van

Titel:                                                   De offers

Jaar van uitgave:                               2014

Bron:                                                  NRC Handelsblad

Publicatiedatum:                                03-10-2014

Recensent:                                        Sebastiaan Kort

Recensietitel:                                     Personages om in je hart te sluiten

Taal:                                                   Nederlands

De verhalentombola in deze 'Japanse roman' speelt zich af in naoorlogs Tokio waar een Nederlandse jurist meehelpt de orde te herstellen. De schrijver krijgt de lezer precies daar waar hij hem hebben wil.

Ze bestaan, boeken die al vanaf de eerste pagina een soort zelfbewustzijn uitstralen. Ze ademen concentratie, controle en iets van volwassenheid. Iemand als Oek de Jong schrijft zulke boeken. Neem die proloog van Hokwerda's kind, geschreven op een toon van iemand die zeker weet dat hij er iets essentieels in aanboort dat niet anders verwoord had kunnen worden dan zo. Pier en oceaan had dat ook. Het zijn ook boeken die onmiddellijk ontzag inboezemen. Hier wordt niet aarzelend wat papier bij de lezer onder de deur geschoven, nee, het boek is af en jij mag het lezen.

Kees van Beijnum is een heel ander soort schrijver dan De Jong, maar ook De offers, zijn tiende roman, roept meteen dit gevoel op. Getuige zijn nawoord heeft hij hard en lang aan zijn 'Japanse roman' geschaafd, maar af is die zeker. Het boek is toonvast, er worden geen grote uitglijers in gemaakt, het is bovenal vakwerk van iemand die een flinke lap tijd van je vraagt maar dat ook verdient. Het is óók de roman die Van Beijnum een conflict opleverde met de zoon van rechter Bert Röling (1906-1985), wiens dagboeken de schrijver gebruikte voor de roman. De hoofdpersoon heeft trekken van Röling, zei Van Beijnum in deze krant, maar het verhaal is verzonnen.

Criminelen

Van Beijnum neemt ons mee naar het Tokio van net na de Tweede Wereldoorlog. De geallieerde bombardementen hebben delen van de stad tot puin gereduceerd, en de hiërarchische structuur tussen de bewoners is zoek omdat de door God gezonden Keizer toch niet zo onschendbaar bleek te zijn als verkondigd. Criminelen slaan hun slag, wrokkige Japanse soldaten zien de rondtuffende Amerikanen als bezetters. In deze heksenketel introduceert Van Beijnum de Nederlandse jurist Brink, die zitting heeft in het tribunaal dat hooggeplaatste Japanse bewindvoerders voor oorlogsmisdaden berecht. De orde moet terugkeren in Japan, en Brink is één van de mensen die dat in de vorm van rechtspraak moet brengen. Het verleden moet afgewikkeld, een democratischer - lees: verwesterd - Japan staat in de steigers. Brink is weliswaar jong, maar hij is rustig en betrouwbaar. Aanvankelijk voegt hij zich gedwee naar het geallieerde plan om de Japanners met flinke straffen op te zadelen: het is het scenario dat de westerse politiek het beste uitkomt. Zijn bereidheid om mee te werken wordt echter aan het wankelen gebracht door twee voorvallen. Een Indiase collega-rechter, Pal, wijst hem op de vermeende 'kolonialistische' agenda van de op hand zijnde kleinering van Japan én hij legt het aan met een ambitieuze Japanse zangeres, Michiko.

De vaart van De offers wordt grotendeels veroorzaakt door razende narratieve schakelingen. Er zit zo veel handeling in de roman, er wordt alleen al zo veel nieuwe basale informatie op je afgestuurd (een minder capabele auteur had nog wel 200, 300 pagina's extra nodig gehad om hetzelfde te vertellen) dat je alleen daardoor al gefocust blijft. Want naast Brink en Michiko spint Van Beijnum nog een derde streng door de vertelling heen, die van de hartverwarmende en tegelijkertijd hartverscheurende Hideki, een eenvoudige jongen uit de Japanse bergen die gehandicapt is teruggekeerd uit de Japans-Chinese oorlog.

Een touw

Lange tijd houd je je hart vast of Van Beijnum er wel in zal slagen om van drie draden een touw te maken. En: je begint je ook voorzichtig af te vragen waar Van Beijnums verhalentombola nu toe dient. Wat moet die ons tonen?

Om met het laatste te beginnen: dat is het iets minder geslaagde deel van de roman. De intellectuele component, die voornamelijk uit overdenkingen van rechtsfilosofische aard bestaat, ráákt aan diepzinnigheid, maar ook weer niet op zo'n manier dat je er van uit je stoel klapt. Wat betreft het vraagstuk van het kolonialisme is het ook opvallend dat er met geen woord gerept wordt over de superioriteitsgevoelens die de Japanners er tegenover andere Aziatische volken op nahielden. Zouden de rechters van die tijd daar helemaal niet van op de hoogte zijn geweest?

Gelukkig maakt Van Beijnum het op andere gebieden meer dan goed. Hij wil zelfs meer dan de lijnen bij elkaar brengen en laat ze via een paar tot nagelbijten stemmende tussenclimaxen stelselmatig botsen - met het tergende gevolg dat mensen die elkaar het beste gunnen elkaar steeds dieper in de problemen brengen. Om dat te zien, om dat als te lezer te ervaren moet je als schrijver personages neerzetten die de lezer in zijn hart sluit. Het bijzondere is dat Van Beijnum hier wonderwel in is geslaagd, zonder dat zijn proza gebukt gaat onder sentimentalisme of andere fijngevoeligheden. Van overdadig symbolisme - iets dat de schrijver in eerder werk nog wel eens werd verweten - is ook vrijwel geen sprake, al dwarrelt er hier en daar nog wel een vogel uit het zwerk die méér komt doen dan even uitrusten. Wanneer we goed schrijven voor de gelegenheid definiëren als de lezer krijgen waar je hem hebben wil, dan mag De offers als lichtend voorbeeld dienen.

Kees van Beijnum: De offers. De Bezige Bij, 512 blz. EUR19,90.

Deze roman van Kees van Beijnum (1954) vol vaart en vakwerk sleurt je mee naar de puinhopen die WO II in Japan achterliet. Via tot nagelbijten stemmende climaxen komen diverse lijnen samen.

Korte samenvatting van de recensie:

De recensent is positief over het boek, want hij vindt dat de schrijver de lezer precies krijgt daar waar hij hem wil hebben. Hij vindt dat het boek onmiddellijk gezag inboezemt. Hij vindt dat de schrijver er goed in slaagt om de drie verhaallijnen bij elkaar te brengen. Er zit voldoende vaart in het boek waardoor de lezer gefocust blijft. Het belangrijkste punt van de kritiek van de recensent was het moeilijk leesbare deel van de overdenkingen van de rechters. De recensent vindt dat de positieve punten het lezen meer dan goed maakt. 

Rode draad

Essay over de rode draad:

Om te beginnen hebben vijf van mijn boeken een relatie met het historische thema de Tweede Wereldoorlog. Deze boeken hebben mijn voorkeur, want ik vind het interessant om te weten hoe mensen de oorlog beleven. Ik kan mij in deze mensen  inleven.  In de boeken  wordt onderscheid gemaakt tussen  de ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog en de gevolgen ervan. Bij de boeken Nathan Sid en De Offers wordt er over de gevolgen van de oorlog verteld. Het boek Nathan Sid gaat over het leven van Nathan en zijn ouders, nadat ze zijn terugkomen in Nederland uit Indonesië na de oorlog. Het boek gaat vooral over de gevolgen van de oorlog voor de verhoudingen binnen de familie vanuit het perspectief van Adriaan van Dis. In het boek De Offers draait het verhaal om de Nederlandse rechter Rem Brink. De rechter moet als lid van het Internationaal Tribunaal oorlogsmisdadigers berechten.

De boeken Bezonken Rood en De Aanslag behoren bij beide thema’s. Bezonken Rood gaat het over de jeugd van Jeroen Brouwers in een Japans interneringskamp en de gevolgen voor zijn psyche. Hij heeft erg geleden onder het kampverleden. Dit geldt ook voor De Aanslag. In de oorlog wordt een lijk van een NSB’er  voor het huis van hoofdpersoon Anton gelegd. Na de oorlog komt Anton erachter dat zijn ouders en zijn broer door de Duitsers zijn gedood en wat de reden was dat het lijk voor het huis lag. Het boek De donkere kamer van Damokles gaat allen maar over het leven van Henri Osewoud tijdens de oorlog. Hij verzette zich tegen de Duitse bezetters.

Een andere rode draad in mijn boekenlijst is het thema liefdesrelaties. Veel boeken gaan over liefdesrelaties, waarbij de geliefden hevig verliefd zijn. Uiteindelijk zijn er steeds omstandigheden waardoor de liefde niet standhoudt. Dat geldt dat voor de relatie tussen Michiko en Rem in het boek De Offers, omdat er geen toekomst is tussen een Japans meisje en een getrouwde Nederlandse man. In het abele spel Lanseloet van Denemarken mogen Lanseloet en Sanderijn niet trouwen vanwege het standsverschil. Ook de relatie tussen Giacomo en Lucia in Een schitterend gebrek mislukte. Ze waren hevig verliefd, maar omdat Lucia de pokken krijgt en de carrièremogelijkheden van Giacomo niet in de weg wil staan, gaan ze uit elkaar. En ook later kunnen ze niet samen gelukkig worden. In Villa des Roses gaat het om de relatie tussen Louise het kamermeisje van het pensioen van Madame Brulot in Parijs. Kostgangers Grunewald wordt verliefd op haar, maar Louise blijft steeds twijfelen aan zijn liefde. Uiteindelijk wordt de relatie niks, want hij wordt verliefd op een ander.

In drie boeken hebben liefdesrelaties wel stand gehouden. In Langs de lijnen der geleidelijkheid van Louis Couperus is Cornélie de Rez opgevoed met als enig doel te trouwen met een man. Ze trouwt met een luitenant, Rudolf Bronx, verlaat hem, maar keert uiteindelijk terug. HHHHhHdfsadsdasdasdasdasdhklkhhhhhHHet boek De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart is een voorbeeld voor alle vrouwen hoe ze zich behoren te gedragen om de liefde van hun man te krijgen.

De laatste rode draad is het thema levensles. In De klucht van de koe gaat het om list en bedrog en hoe een aardige man toch een dief blijkt te zijn. Het boek Het Verlangen gaat over de kaartspelers Michel en Jaak, die in het Gentse kaartcafé dagelijks kaarten. Ze gaan op weg naar Amerika om veel geld te verdienen, maar hen wens wordt  geen realiteit. In De Generaal in zijn Labyrint kijkt Simon Bolivar eenzaam terug op zijn leven, ondanks alle successen die heeft behaald.

Literatuurlijst

Literatuurlijst:

1 t/m 4            Vier boeken van voor 1880. Let op dat de vier boeken uit de verschillende periodes (middeleeuwen, renaissance, verlichting en romantiek) komen.

Anoniem, Lanseloet van Denemarken, Leeuwarden, Taal & Teken,  2004 (47 blz.)

G.A. Bredero, De klucht van de koe, Leeuwarden, Taal & Teken, 2005 (63 blz.)

Betje Wolff en Aagje Deken, De historie van mejuffrouw Sara Burgerhart, Amsterdam, Wereldbibliotheek, 2005 (blz.413)

Multatuli, Woutertje Pieterse, Hoorn, Hoogland & van Klaveren, 2006 (blz.219) bewerking door Ivo de Wijs

5          Een roman van Louis Couperus, Frederik van Eeden, Marcellus Emants, Lodewijk van Deyssel, Herman Gorter, Willem Kloos, Jacob de Haan, A. Roland Holst of Carry van Bruggen.

Louis Couperus, Langs lijnen van geleidelijkheid, Amsterdam, Uitgeverij Veen,  (308 blz.)

6          een roman/novellebundel uit de periode 1910-1945 naar keuze van F. Bordewijk, M. ter Braak, W. Elsschot,  Nescio, S. Vestdijk, E. du Perron, A. van Schendel of J.J. Slauerhoff.

Willem Elsschot, Villa des Roses, Amsterdam, Em. Querido’s Uitgeverij b.v., 1991 (155 blz.)

           

7          een roman uit de periode 1945-1970 naar keuze van W.F. Hermans, Harry Mulisch, Gerard Reve, Hella S. Haasse of Anna Blaman

Harry Mulisch, De aanslag, Amsterdam, De Bezige Bij, 1992 (254 blz.)

8          een roman uit de periode 1980-nu naar keuze van

Jeroen Brouwers, Adriaan van Dis, Renate Dorrestein, A.F.Th. van der Heijden, Frans Kellendonk, Connie Palmen, P.F. Thomése, J.J. Voskuil, Leon de Winter, Joost Zwagerman, Manon Uphoff, Margriet de Moor, Herman Koch, Oek de Jong, Doeschka Meijsing, Jan Siebelink, Maarten ‘t Hart.

 Adriaan van Dis, Nathan Sid, Amsterdam, Meulenhoff, 1984 (73 blz.)

9          een roman van een veelbelovend auteur uit het laatste decennium:

Gerbrand Bakker, Kees van Beijnum, Peter Buwalda, Peter Delpeut, Stefan Enter, Arnon Grunberg, Arthur Japin, Marcel Möring, Hans Münstermann, Ilja Leonard Pfeijffer, Thomas Rosenboom, Jan Tetteroo, Tommy Wieringa, Esther Gerritsen, L.H. Dautzenberg, Hafid Bouazza, Peter Terrin, Christiaan Weijts

Arthur Japin, Een schitterend gebrek, Amsterdam-Antwerpen, Uitgeverij De Arbeiderspers,  (239 blz.), (4 VWO)

10.       een Vlaamse roman naar keuze van:

Louis Paul Boon, Stefan Brijs, Hugo Claus, Saskia De Coster, Kristien Hemmerechts, Tom Lanoye, Erwin Mortier, Yves Petry, Annelies Verbeke, Peter Verhelst, Dimitri Verhulst of Erik Vlaminck.

Hugo Claus, Het verlangen, Amsterdam, De Bezige Bij,  (256 blz.)

11.       een recensie-exemplaar: een in het examenjaar verschenen roman met twee gezaghebbende recensies.

Kees van Beijnum, De offers, Amsterdam, De Bezige Bij, 2014 (509 blz.)

12.       een vertaalde literaire roman uit de wereldliteratuur (NB: niet uit een taal die je als schoolvak volgt), bijvoorbeeld van Primo Levi, Garcia Marquez, Dostojevski, Tolstoj, etc etc.

Gabriel García Márquez, De generaal in zijn labyrint, Meulenhoff Amsterdam, Rainbow Pocketboeken,  (297 blz.)

13.       een “Nederland Leest! Boek” in 2012 De donkere kamer van Damokles van Willem Frederik Hermans

Willem Frederik Hermans, De donkere kamer van Damokles, Amsterdam, G.A. van Oorschot,  (319 blz.), (4 VWO)

14.       vrije keuze uit bovenstaande 14 keuzes.

Jeroen Brouwers, Bezonken rood, Amsterdam, De Arbeiderspers, 2010, (85 blz.)

De generaal in zijn labyrinth

Korte zelfgemaakte samenvatting

Het verhaal gaat over de laatste reis van generaal Simon Bolivar. In het boek wordt hij de generaal genoemd. Simon Bolivar heeft in het begin van de negentiende eeuw geprobeerd om zijn land los te weken van Spanje. Bolivar is heel succesvol geweest in het leiden van veldslagen in Venezuela, Ecuador en Peru. Hij heeft geprobeerd deze landen onder één regering te brengen. Toen kwamen er opstanden en burgeroorlogen waardoor Simon Bolivar zijn presidentiële macht verloor. De reis beging int Santa Fe de Bogotá, de hoofdstad van Colombia en eindigt in de haven van Cartagena de Indias.  Het is de bedoeling dat de Generaal dan  verder gaat naar Europa. Tijdens de reis wordt hij steeds zieker en zwakker. Alhoewel er net als vroegen mooie vrouwen in de buurt zijn, is hij te ziek om seks te hebben. Hij wil niet erkennen dat zijn krachten afnemen. Als hij zo ziek is droomt de generaal over alles wat hij bereikt had in het leven.  Als hij eindelijk zijn paspoort krijgt wordt het duidelijk dat hij zal sterven. Slechts een paar assistenten en de bisschop Estévez zijn bij zijn dood. Als hij zo ziek is droomt de generaal over alles wat hij bereikt had in het leven. 

Het verlangen

Korte zelfgemaakte samenvatting
Het verlangen van Hugo Claus gaat over de kaartspelers Michel en Jaak, die in het Gentse kaartcafé de Eenhoorn dagelijks kaarten. Ze praten veel Rikkebot, iemand die ook kaartte maar is omgekomen. Ze gaan samen op weg naar Las Vegas in Amerika om veel geld te verdienen.  Al vanaf het begin van de reis ontstaan er veel irritaties tussen hen. Jaak is een simpele reus en Michel heeft al wat meer van de wereld gezien. Irritaties worden ruzie, bijvoorbeeld omdat Michel Jaap pest met zijn dochter Didi. Uiteindelijk vermoordt Jaak een jongen. Ze vluchten terug naar België. Jaak verhuist naar Limburg, waar zijn dochter woont in een instelling en Michel komt uiteindelijk ook niet meer terug in de Eenhoorn.

De aanslag

Korte zelfgemaakte samenvatting

Het verhaal gaat over Anton Steenwijk, die in januari 1945 ziet dat er een NSB’er, Fake Ploeg, wordt doodgeschoten in hun straat. De buren leggen het lichaam voor hun deur. Na afloop van de oorlog hoort Anton dat zijn broer en ouders zijn opgepakt en direct zijn doodgeschoten door de Duitsers. Jaren later raakt Anton aan de praat met de zoon van Fake Ploeg en ze praten over de invloed die het gebeuren op de zoon heeft gehad. In 1966 ontmoet hij Cor Takes, de moordenaar van Fake Ploeg. Hij vertelt dat wat er ook gebeurde de NSB’er Fake dood moest. Pas in 1981 hoort Anton van zijn oude buurvrouw, Karin Korteweg dat het dode lichaam voor hun deur is neergelegd omdat zij, de buren, onderduikers hadden.